Saçın tarihi birbirinden çeşitli ve özgün stillerle dolu. İnsan, daima çağının ve yaşadığı coğrafyanın kültürü ve geleneklerini saç şekilleriyle ifade etmiş. Bazen dile getirilmeyenler saçlar ya da kullanılan takılarla anlatılmış. Etnik köken ve ırka göre de değişim gösteren saçlar, dünya tarihi boyunca sosyal kimliğin vazgeçilmez bir parçası olmuş.
Instagram’daki @in.hair.itance hesabı, dünya tarihinden, özellikle etnik kabilelere ve Amerikan yerlilerine ait ilginç saçları hikayeleriyle paylaşıyor. Biz de bu saçlara ilişkin bazı hikayeleri sizler için derledik.
1890’lar… Ethopyalı bir Oromo kadını. Bu destansı saç modeli, kadının toplumdaki yüksek statüsünü ifade ediyordu. Etiyopya’daki en büyük etnik grup olan Oromo halkının çoğunluğu Müslüman ya da Hristiyan olmasına rağmen, küçük bir yüzdesi hala Waaqeffanna olarak bilinen kendi antik tektanrıcı dinlerini uyguluyor.
Charles T. Scowen tarafından 1880’de, bir zamanların Seylan’ında (Sri Lanka) çekilen Tamil bir kızın fotoğrafı. Güney Hindistan ve kuzeydoğu Sri Lanka’ya özgü bir halk olan Tamiller, Hint Yarımadası’nda en az MÖ 900 yılına dayanan en eski medeniyetlerinden biri. Tamil, hala var olan en eski yazılı dillerden biridir. Hint Okyanusu’nda etkili tüccarlar olan Tamil halkının kadınları saçları güçlendirmek ve parlaklık kazandırmak için düzenli olarak yağlı saç maskeleri kullanırlardı. Saça haftada en az bir kez badem, zeytin, Hindistan cevizi, amla veya susam yağı sürülür ve gece boyunca bırakılırdı. Kadınlar kokuları ve görsel estetiği nedeniyle saçlarına Yasemin çiçekleri çelenklerini de eklediler. Tamil halkı eski zamanlardan beri kaliteli altın takılarla bilinir ve kadınlar vücutlarını baştan aşağı çeşitli karmaşık tasarımlı parçalarla süslerlerdi.
Ruanda’da ortaya çıkan ve “Amasunzu” olarak adlandırılan bu heykelsi saç stili, önceleri erkek savaşçılar tarafından gücü ve cesareti göstermek ve belli yaştaki kadınlar tarafından da evlenebilirliği belirtmek için tercih edilirdi. Saçın belli kısımlarının tıraşlanıp diğer kısımlarına geniş bir hilal formu verilerek yaratılan bu saç modeli bir şekilde miadını doldurmuş olsa da, genç Ruandalılarca yakın zamanda yeniden canlandırılarak bir gurur ve ulusal kimlik göstergesine dönüştü. (Fotoğraf: 1920)
20. yüzyılın başında, kızlar için geleneksel Somalili saç modeli, saçları uzatarak ortadan ayırmayı içeriyordu. Saç daha sonra dipten 2,5 cm uzaklıktan itibaren küçük örgüler halinde örülürdü.
Büyük olasılıkla Star Wars’un unutulmaz karakteri Prenses Lea’nın saçlarına ilham kaynağı olan bu benzersiz saç modeli, Arizona’ya yerleşmiş bir Kızılderili kabilesi olan Hopi’nin bakireleri tarafından tercih edilirdi. Bu model, saçı kavisli bir tahta parçasının etrafına sararak elde edilir, şekil verdikten sonra tahta parçası saçtan çıkarılırdı. Kızların ergenliğin başında kullandıkları bu saç stili, doğurganlığı ve evliliğe hazır olmayı temsil ederdi.
‘Gyonfo’ adı verilen bu saç modeli, Afrikalı Fulani kadınları tarafından kullanılır ve detaylı formlarla kendini gösterir. Merkezi nokta, alından başın arkasına doğru büyük bir hilal şeklinde uzanan üst kısımdır. Saç sert bir deri parçası boyunca yukarı doğru örülmesiyle oluşturulur.
Saçın tarihi pek çok görkemli saçı da barındırıyor. Sakalava halkından bir kadın. Madagaskar geleneği içinde cinsiyete ve medeni duruma özgü bir dizi örgülü saç modeli vardır. Bu saç stiline “toko vy” adı verilir ve düğün ya da cenaze gibi büyük etkinliklerde kullanılır.
Bu Ngandjera kadınının saçı gerçek bir sanat eseri! Kadınlar saçlarını uzatmak için öküz sinüsleri ve meyve çekirdekleri kullanırlar. Evlendikten sonra meyve çekirdekleri çıkarılır ve saçlar iki boynuza dönüştürülür. Başın arkasındaki kalın saçlar, kırmızı palmiye yaprağı şeritleriyle tutulur ve “oshikoma” adı verilen bir saç parçasıyla sabitlenir. Bazen fildişi düğmeler arkaya eklenir ve kolye olarak takılır. (Fotoğraf 1940’da çekilmiştir).
Bu Eritreli kadın, 1937’de fotoğraflandı. Karmaşık örgülü saç stilleriyle tanınan Tigrinya etnik grubu, kutlamalara ya da dini ve kültürel festivallere farklı örgü desenleriyle katılıyor. Evli olmayan kadınlar saçlarını yukarıda gösterildiği gibi hem yana hem de geriye doğru örgülerle kullanırken, evli kadınlar saçın geriye doğru örüldüğü stili kullanırlar. Ayrıca altın, gümüş ya da bakırdan yapılan burun halkası da bir sosyal statü göstergesi.
Japon Nobuyoshi Oda’nın 1880’de Japonya’da çekilmiş bir fotoğrafı. Aslında diş hekimi olan Nobuyoshi’nin ünlü ninja klanı Ija ile bağlantıları vardı. Ija ninjalar, savaş ve silahların yanı sıra kılık değiştirme, kaçma, zehir ve ilaç kullanma konusunda eğitilirdi.
İngiltere Ulusal Arşivleri’ndeki Resmi Koloni Kayıtları’ndan bir fotograf.
