Beyni etkili kullanmak bir sanattır

Beynimiz en önemli organımızdır. Onun yapısını ve fonksiyonlarını bilmek ve kullanmak bu dünyadaki en önemli sanattır. Beyni bir bilgisayara benzetecek olursak donanım ve yazılımını iyi bilmemiz gerek. Donanım, beynimizin anatomi ve fizyolojisidir. Yazılım ise onu kullanma sanatıdır. Beynin anatomi ve fizyolojisi tıbbın alanına giren bir konudur. Anatomik ve fizyolojik olarak doğru çalışması için dikkatli olmamız gereken noktalar vardır.

Bol ve temiz oksijen almasına dikkat etmeliyiz. Vücudun ¼  oranında oksijenini beyin tüketmektedir. Onun için ormanlık alanda yürüyüş yapmalı. Düzenli aralıklarla yapılan spor hem vücut ve beyin sağlığımız için gereklidir. Sağlam kafanın sağlam vücutta bulunacağı düşüncesi çok eskilere dayanan bir gerçektir. Beyni besleyecek yiyecekler yemeliyiz. Uzmanlar beynin daha iyi çalışması için ceviz, zencefil, kimyon, havuç,  fındık, fıstık, lahana, karides gibi besinleri önermektedir. Beyne zarar veren sigara, alkol ve uyuşturucu gibi şeylerden uzak durmak gerekir. Yeterli ve iyi bir uyku bir beynin fonksiyonları açısından önemlidir. Uykusuzluk beynin sağlıklı çalışmasını engeller.

Beyni etkin kullanmanın yolları

1. Şimdi beyni nasıl kullanacağımız yani yazılımı nasıl oluşturacağımız ve kullanacağız konusunu ele alalım. Beyne mümkün olduğunca doğru iyi güzel veriler yüklemek gerekir. Yeni ve doğru kavramların olması da düşünce zenginliği için gereklidir.  Çünkü düşüncelerimizi, fikirlerimizi beyin arşivindeki malzemeleri kullanarak oluşturuyoruz.

2. Eğer beyne elimizde olmayan şekilde yanlış, çirkin veriler yüklenmiş ise bunu önce fark etmek gerekir. Beyne giren bir veriyi tamamen silmek mümkün değildir. Sildim dediğimiz anda bile bilinçli alandan bilinçaltı alana kaydırmış oluruz. Yapılacak şey yeni güzel ve doğru veriler yükleyerek yanlış verilerin oranını azaltmak ve bu bilinç içinde doğru hedefe odaklanmak gerek. 

3. Beyne elimizde olmadan birbiriyle uygun olmayan çok veri yüklenmektedir. Nasıl ki turşuyla baklavayı aynı anda yemeyiz, yersek mide fesadı olur. Birbiriyle uyumsuz verileri de beyne boca etmek beyin fesadına yol açar. Örneğin televizyonda bir trafik kazası izliyorsunuz. Ölüler yaralılar içiniz burkuluyor. İnsani bir duyarlılık içindesiniz. Hemen arkasından bir iç çamaşırı defilesi gösteriliyor. O zaman acıma duygunuz sekteye uğruyor. Duygu ve düşüncelerimizde insicamsızlık başlıyor.

4. Melekelerimiz kullanılarak gelişir. Kullanılmadığında özelliklerini kaybederler. Göz bakarak, kulak dinleyerek yeteneğini geliştirir. Beyinse düşünerek gelişir. Düşünmek başkalarının düşüncelerini tekrarlamak değildir. Düşünmek, muhakeme etmek, eşyalar olaylar arasında benzerlikleri ve farklılıkları bulmak, var olan bilgilerden yeni bilgiler üretmek,  yeni şeyler tasarlamak ve öngörmektir. Düşünmek beyni işlevsel yapmaktır. Düşünmeden yaşayanlar sadece biyolojik varlığı sürdüren insan biçimli canlılardır. 

5. Beyne yüklediğimiz verileri düşünerek, sistematik içinde özümlemek gerekir. Beyin oburu olmak ve bilgileri hazmetmemek beyne yapacağımız en büyük kötülüktür. Beyin obezitesi, vücut obezitesinden daha büyük felakettir.

6. Hayatı ıskalayıp sadece okumak, ya da hiç okumadan hayatı yaşamak da doğru değildir. Okumak ve yaşamak ahenkli bir bütün olmalı ki, beyin düşünme fonksiyonunu tam yerine getirsin. Arşimet’in suyun kaldırma gücünü bulması, Newton’un yer çekimi kanunu bulması okumaya eklenmiş hayatla mümkün olmuştur.

7. Beyin kendi arşivindeki bilgiler doğrultusunda yeni şeyleri tanımlamaktadır. O halde arşivin zengin olması yeni şeyleri algılamamız bakımından önemlidir. İkinci yabancı dilin öğrenilmesi birincisine göre daha kolaydır. Kıyas rahatlığı vardır. Öğrenme kolaylaşmaktadır. O halde beynimizde zengin bir veri tabanı oluşturmaya bakmamız gerekir.

8. Verdiğiniz komut doğrultusunda beyin çalışmaya başlar. Yarın saat beşte kalkacağım diyorsanız beyin saatiniz kurulmuştur. Saati geldiğinde sizi uyandıracaktır. Sanatçılar, filozoflar ve bilim adamları beyne komut vererek beynin belli bir doğrultuda düşünmesini sağlama konusunda mahirdirler. Esasında bu yöntem hepimizin hayatında önemlidir başarılı olmak istiyorsak beyne vereceğimiz komutlar önemlidir. “Başaracağım” diye komut verirseniz beyin başarılı olma konusunda çalışmasını sürdürür. “Yapamam” diyorsanız da yapamayacağınız konusunda çalışmasını sürdürür.

9. Dinlemesini öğrenmek beynimizi zenginleştiren önemli davranıştır. Konuşmaktan daha çok beyni geliştir. Onun için “söz gümüşse sükût altındır.” denmiştir. Dinlemenin ön şartı sükûttur. Dinlemek, anlamayı, düşünmeyi yeni şeyler inşa etmeyi beraberinde getirir. Dinlemek,  beyin zenginliği yanında sosyal ilişki zenginliğinin yolunu da açar.

10. İdeolojik şablonlar, inançlar, sloganlar, genellemeler, atasözleri, özdeyişler düşünmemizde faydalı olan aynı zamanda değerler dizisi oluşturan olgulardır. Bunlara ihtiyatla yaklaşmak gerekir. Eğer cetvelimizi yanlış seçersek bütün ölçümlerimiz yanlış olur.

11. Yeni bir dil öğrenme beynin verimli çalışmasını sağlar. Dil için gerekli olan konuşma, dinleme, okuma ve yazma beynin çalışması için önemli süreçlerdir. Yabancı dil gerekmediği halde iş taleplerinde yabancı dil bilenin tercih edilmesi fonksiyonel bir beynin üretken olacağına yönelik bir düşünceden kaynaklanmaktadır.

12. Matematik beyni çalıştıran önemli araçlardan biridir. Matematik düşünme, akıl yürütme, tahminde bulunma, sebep sonuç ilişkisi kurma gibi beyin fonksiyonlarımızın gelişmesini sağlar.

13. Mizah, farklı bir bakış açısı olduğundan beynin çalışması açısından faydalıdır. Mizah kitapları okumak, günlük olaylara mizah penceresinden bakmak, hem bizi neşeli yapacak hem de zekânın verimi artacaktır. Mizahla, beyin düşünme egzersizi yapar.

14. Beynin gereksiz yere çalışmasını önlemek için yapacağımız işlerle ilgili parantezi açık bırakmamak gerekir. Ödenecek bir fatura, yazılacak bir yazı vs. beyinde kayda alınıp yapılmadığı takdirde beyni meşgul eder. Tıpkı bilgisayarda ön bellekte açılan dosyalar gibi. Nasıl ki ön bellekte peş peşe dosya açıp öyle bıraktığınızda ya bilgisayarınızı yavaşlatıyor ya da ekran donuyorsa,  aynen öyle beyinde açık kalan parantezler düşünme hızını yavaşlatmaktadır.

15. Bilgisayarımızı virüslü dosyalardan korumak için virüs programı yüklüyoruz. Beynimizi virüslü dosyalardan korumak için doğru ve güvenilir kaynaklardan bilgi edinmemiz gerekir. O temel ve doğru bilgiler yerleşince yanlış ve zararlı bilgiler beynimizde yerini alamayacaktır.

16. Beyinle ilgili daha çok şeyler söylenebilir. Eğer bilgili, erdemli, eleştiren, sorunlara çözüm bulan, üreten bir toplum olmak istiyorsak beynimizi kullanma sanatını öğrenmemiz gerek. Beynimizi ne kadar doğru yönetirsek o kadar insanlaşırız ve gelişiriz.